Top

Podstawy zen

Zen polega na nieprzywiązywaniu się do zewnętrznych zjawisk,
a koncentracja to nic innego jak wewnętrzny spokój.
(
Sutra Szóstego Patriarchy Zen)

Zen ma swój początek w Chinach, jednak nie da się dokładnie ustalić daty jego powstania. Dopiero w XVIII wieku wyodrębnił się jako samodzielna buddyjska szkoła medytacji. Jej następcami byli patriarchowie i mistrzowie, którzy poprzez język i wypracowane przez siebie metody starali się pokazać uczniom w jaki sposób powrócić do swojej pierwotnej natury.

 

.

W Chinach na zen wpływał zarówno taoizm, jak i konfucjanizm. To tam z czasem rozwinęły się kolejne szkoły, spośród których do dziś najbardziej znane są Soto i Rinzai. Na przełomie XI i XII wieku zen dotarł do Japonii i został ukształtowany przez istniejącą już tam kulturę.

 

Centralnym punktem zen jest praktyka zazen (siedzenie), która ma swoje źródło w doświadczeniach samego Buddy Shakyamuni. W chwili Przebudzenia rzekł:

 

Wszystkie żyjące istoty posiadają cudowną mądrość buddy,
ale z powodu zaciemnień nie są w stanie jej dostrzec.

 

.

Słowa te stały się istotą nauki buddyjskiej, a praktyka zen wywodzi się właśnie z tego doświadczenia. Wejście w nią i urzeczywistnienie doświadczenia Buddy w życiu codziennym było i wciąż jest żywym i aktualnym założeniem zen, w którym szczególny nacisk kładzie się na osobiste doświadczenie:

 

Kiedy pijesz wodę,
wiesz,
czy jest ona gorąca czy zimna
(Sutra Szóstego Patriarchy Zen)

 

Celem praktyki zen jest oczyszczenie umysłu i odkrycie jego prawdziwej, pierwotnej natury, nazywanej też naturą buddy, która jest obecna w każdym z nas. Esencją zen jest doświadczanie życia takim, jakie jest, a więc życie w świecie zmysłów – jednocześnie w wolności od nich. Ważne, aby utrzymać tzw. umysłu początkującego, w którym nie ma myśli „osiągnąłem coś”.

 

Istotne jest, że zen nie przywiązuje się do słowa pisanego, nie zachęca do trzymania się ściśle świętych pism. Co więcej, zachęca do samodzielnego zrozumienia, które wykracza poza język:

 

Specjalne przesłanie poza świętymi pismami;
brak zależności od liter i słów;
bezpośrednie wskazanie palcem na duszę ludzką;
wniknięcie we własną naturę i osiągnięcie stanu buddy.
 (Bodhidharma)

.


 

Zen nazywany jest „przekazem z serca do serca”, spotkaniem się dwóch umysłów: mistrza i ucznia. Przekaz zen różni się od tradycyjnych szkół buddyjskich, ponieważ wykształcił własne wyjątkowe metody – kładzie nacisk na przekaz nazywany „trzymanie kwiatu i uśmiech”, czyli z umysłu do umysłu:

 

Siakjamuni podniósł kwiat lotosu
i Kasjapa uśmiechnął się.
To nie tak.
Lotos uśmiechnął się,
więc Kasjapa się uśmiechnął.
Nigdzie nie było widać Siakjamuniego.
(Ryokan)

 


.

.